Είναι ένα από τα πιο σημαντικά έργα του Νικολάι Γκόγκολ, είναι μια μοναδική νουβέλα, ένα διαμαντάκι της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Ο Γκόγκολ καταγράφει με ευαισθησία τις διακυμάνσεις του ψυχισμού ενός ανθρώπου που τα προδομένα του όνειρα τον οδηγούν στην τρέλα. Το ημερολόγιο καταγράφει τη μίζερη ζωή του Αυξέντι  Ποπρίστσιν, δημόσιου υπάλληλου, που η μια απογοήτευση στη ζωή του ακολουθείται από την άλλη. Η αποπνικτική ρουτίνα στο γραφείο, η ατμόσφαιρά του που του αφαιρούσε κάθε δημιουργική πρωτοβουλία, και ο ανεκπλήρωτος έρωτας για μια αιθέρια ύπαρξη,  που είχε όμως άλλες απαιτήσεις από τη ζωή της, οδηγεί βήμα-βήμα, στο απελευθερωτικό μεγαλείο της τρέλας…